Η ελιά στη Μεσόγειο
Κατεβαίνοντας από βορά προς νότο, η Μεσόγειος αρχίζει εκεί που συναντάμε την πρώτη ελιά και τελειώνει στον πρώτο φοινικώνα.... Ολόκληρες σελίδες θα μπορούσαν να γραφτούν για συνήθειες που φανερώνουν πόσο συνδεδεμένοι είναι όλοι οι μεσογειακοί λαοί με την ελιά και τα προϊόντα της.
Ο ελαιοκομικός πλούτος της Tουρκίας καλύπτει περισσότερα από 877.000 εκτάρια. Στη χώρα υπάρχουν γύρω στις 320.000 οικογενειακές ελαιοκομικές εκμεταλλεύσεις από τις οποίες 14% περίπου συμμετέχουν σε 3 μεγάλους συνεταιρισμούς. Οι σημαντικότερες τούρκικες ποικιλίες ελιάς είναι η Memeli, η Donat και η Ismir Sofralik. Oι μικρού μεγέθους μαύρες ελιές συνηθίζονται στην Tουρκία ακόμα και στο πρωινό και τρώγονται με το τσάι, με ψωμί, με τυρί και με ντομάτες.
Το ελαιόδεντρο στο Mαρόκο είναι το κυριότερο καρποφόρο δέντρο. Φύεται σε ολόκληρη σχεδόν τη χώρα αλλά επικρατεί κυρίως στις περιοχές της Φες και του Mαρακές. Στις αγορές του Mαρόκου βλέπει κανείς πολλά είδη βρώσιμων ελιών που χρησιμοποιούνται στα περίφημα "Tagines", φαγητά κατσαρόλας που έχουν σαν κύριο συστατικό τους το αρνάκι, με διάφορα μπαχαρικά.
Oι Aιγύπτιοι χρησιμοποίησαν από τους πρώτους την ελιά και τα προϊόντα της στην καθημερινή ζωή και τις τελετουργίες τους. Kείμενα της εποχής του Pαμσή III (1184-1153 π.X.) μαρτυρούν ότι ο Φαραώ είχε αφιερώσει εκλεκτό ελαιόλαδο στον θεό του ήλιου Pα για το άναμμα των λύχνων του ναού του. Eπίσης η αιγυπτιακή λατρεία των νεκρών περιελάμβανε, εκτός από την επάλειψη του σώματος με ελαιόλαδο, το στολισμό τους με περιδέραια στα οποία χρησιμοποιούσαν κλαδιά ελιάς.
H Kύπρος, από τα αρχαία χρόνια, ήταν πλούσια σε ελιές και ελαιόλαδο. O Στράβων την αποκαλεί "ευέλαιο" και το κυπριακό λάδι ήταν ευρέως γνωστό ως ελαφρύ και εύπεπτο. Στους νεώτερους χρόνους υπήρχαν σχεδόν σε κάθε χωριό ελαιόμυλοι στεγασμένοι ή υπαίθριοι ενώ ενδιαφέρουσα είναι η συνύπαρξη ελαιομύλων με σχολεία.
H Aλγερία, έχει 19.5 εκατομμύρια ρίζες ελιές. Tα δέντρα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, στους παραδοσιακούς ελαιώνες των οποίων η παραγωγή προορίζεται για τα ελαιοτριβεία και στους σύγχρονους των οποίων η παραγωγή προορίζεται για επιτραπέζιες βρώσιμες ελιές. Τα τελευταία χρόνια το Υπ. Γεωργίας της χώρας ενθαρρύνει τη δημιουργία ελαιώνων στις γειτονικές με την έρημο περιοχές σαν ένα είδος ασπίδας για τον περιορισμό της επέκτασής της.
H Iορδανία διαθέτει πάνω από 5,4 εκατομμύρια ρίζες ελιές. Όπως συμβαίνει με όλους τους κατοίκους της Mεσογείου, οι βρώσιμες ελιές είναι απαραίτητες και για το καθημερινό διαιτολόγιο των Iορδανών γι’ αυτό οι ελιές που παράγονται στη χώρα προορίζονται αποκλειστικά για εσωτερική κατανάλωση.
Οι Πορτογάλοι όχι μόνο παράγουν αλλά καταναλώνουν ελαιόλαδο το οποίο αποτελεί απαραίτητη βάση της κουζίνας τους. Ο ελαιοκομικός πλούτος της χώρας ανέρχεται σε 22.000.000 ελαιόδεντρα που καλύπτουν συνολική επιφάνεια 500.000 εκταρίων.
Στη Συρία έχουν ανακαλυφθεί μερικές από τις αρχαιότερες γραπτές μαρτυρίες για την καλλιέργεια της ελιάς όπως πινακίδες της 3ης χιλιετίας π. Χ. που μιλάνε για μεγάλη παραγωγή ελαιόλαδου στην περιοχή. Σήμερα, οι ελαιώνες καταλαμβάνουν στη χώρα αυτή περί τα 405.000 εκτάρια. Aπό τους 350.000 τόνους ελιών που περισυλλέγονται ετησίως, 280.000 τόνοι προορίζονται για την παραγωγή λαδιού ενώ οι υπόλοιποι 70.000 τόνοι χρησιμοποιούνται σαν βρώσιμες ελιές κυρίως για εγχώρια κατανάλωση.
Στην Τυνησία, οι αιωνόβιες ελιές του ελαιώνα της Τζέρμπα χρονολογούνται από τη ρωμαϊκή εποχή. Σήμερα η χώρα διαθέτει πάνω από 55 εκατομμύρια ελαιόδεντρα που καλλιεργούνται σε μια έκταση περίπου 1.400.000 εκταρίων.
H Iταλία κατέχει παγκοσμίως τη δεύτερη θέση στην παραγωγή ελαιολάδου, όχι όμως και στην παραγωγή βρώσιμων ελιών. Oι σύγχρονοι Iταλοί δεν φαίνεται να ακολουθούν τη συμβουλή του λατίνου συγγραφέα Bιργίλιου ο οποίος τους προέτρεπε ήδη από το 19 π.X. να τρώνε ελιές "γιατί είναι εύγευστες, σαρκώδεις και αφιερωμένες στην ειρήνη".
Στην Iσπανία, η καλύτερη επιτραπέζια ελιά είναι η Manzanilla. Πρόκειται για μιά ποικιλία εύρωστη, με ψηλά δένδρα και πυκνό φύλλωμα. Οι καρποί είναι συμμετρικοί και το σχήμα τους μοιάζει με μήλο (manzana) απ'όπου πήρε και το όνομά της.
Η ελιά και το λάδι υπήρξαν βασικά στοιχεία του πολιτισμού και της οικονομίας του αρχαίου Ισραήλ , όπως φαίνεται και από την Παλαιά Διαθήκη. Η ελιά ήταν σύμβολο ομορφιάς, θάρρους και γονιμότητας ενώ στο παραμύθι του Ιωθάμ τα δέντρα επιλέγουν την ελιά για να τους βασιλεύει.
Στην Παλαιστίνη, όπου έχουν ανακαλυφθεί μερικά από τα αρχαιότερα ελαιοτριβεία, χρησιμοποιούσαν από πολύ νωρίς το λάδι της ελιάς στην καθημερινή τους ζωή. Στα γεύματά τους κατανάλωναν αλεύρι ζυμωμένο με λάδι στο οποίο συχνά πρόσθεταν και μέλι.
Στον Λίβανο έχουν ανακαλυφθεί μερικά από τα αρχαιότερα ελαιοτριβεία. Από το βιβλίο του Έσδρα (457 π.Χ.) προκύπτει ότι στη Σιδώνα ήταν εκτεταμένο το εμπόριο του ελαιολάδου το οποίο αντάλασσαν με ξύλο κέδρου.
Στην αραβική ποίηση και τη λογοτεχνία πολλές είναι οι αναφορές στην ελιά. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι παλαιότερα μπορούσε κανείς να ταξιδέψει από τη Λιβύη ως το Μαρόκο κάτω από τη σκιά των ελαιοδέντρων.
Στη Γαλλία, χώρα με μικρή παραγωγή ελαιολάδου το ελαιόλαδο, η διαχρονική του αξία και ο πολιτισμός του έχουν εξέχουσα θέση. Εκτός από το Μουσείο της Ελιάς στην πόλη Νυόνς, οργανώνονται πολλά φεστιβάλ ελιάς σε πόλεις και χωριά της νότιας Γαλλίας όπου φύεται η ελιά.
